Os límites da ficción ou ¡Cervantes, maldito!

Falar de límites é case sempre un acto de censura, pero se nos referimos á creación artística e/ou científica -ou á xa case e afortunadamente anacrónica dobre vía humanidades/ciencias experimentais- trátase dunha provocación en toda regra. Se o que sempre entendimos por realidade (que xa non sei moi ben o que é de tan deconstruida, analizada e impostada como se nos presenta), non deixa de reinventarse e sorprendernos a cada paso -case sempre para o noso horror- non sería lóxico acotar a capacidade de imaxinar, compoñer, crear e/ou inventar propia do artista/científico. Todo esto ben a conto do ¿ensaio?/¿ficción? que Volpi presenta nesta súa colección de mentiras. Se Cervantes foi quen de manter entretidos a milleiros de investigadores na súa obra durante catro séculos e case sempre para desenlear moi tímidamente aspectos referidos ao recurso do autor ficcional, Volpi segue as súas pegadas dun xeito admirable neste relato no que as esixencias ao lector traspasan por primeira vez de xeito admirable os límites (outros máis) entre xéneros. Non abonda con que ese lector informado do que fala algún especialista acepte humildemente a diferencia entre saber e xogar a saber, que se precisaba para afrontar o reto de interpretación que –deliberadamente ou non- propón Cervantes. Algúns mesmo opinan que o xogo da ficción autorial escapóuselles das mans ao manco de Lepanto(1). Fronte á reviravolta de Volpi o lector aprende a navegar no mar de dúbidas do que non precisa sair. Volpi preséntamos no seu ¿relato? o resultado da derradeira investigación sobre Cide Hamete Berengueli. Palacio, Urrutia e Patridge, son tres investigadores que, de xeito totalmente independente e fortuito dan cos osos do mais famoso autor de ficción na nosa literatura. Nunha primeira lectura, que foi a que menos me enganou, vin unha clara referencia aos críticos de Bolaño. Lembro que ata botei de menos á miña querida Liz Norton e maldixen un pouco o involuntario machismo do autor. Logo pareime nas notas de rodapé e fun anotando coidadosamente as fontes nas que eses presuntos investigadores apoiaban as súas perturbadoras novedades. Ata preguntei a algún/ha especialista na obra cervantina se estaba ao día no relativo á identidade real do autor do Quixote e fíxome graza a fuxida dunha investigadora cuxa tese sobre o Quixote aínda conservaba a caloriña do prelo. Anotei as referencias bibliográficas aportadas por Volpi a quen xuraría ter visto no depósito entre os anaqueis rindo a gargalladas mentras ollaba como eu perdía o tempo na procura do inexistente número de xullo de 2003 da Hispanic Review. Eu seguín facendo comprobacións. Non abondou o silencio do google nin me deixei levar polo título do libro. Se era todo mentira, se Volpi facía malabarismos e inventaba ¿por que algúns especialistas recollían os seus datos como fiderignos? ¿por que están as súas conclusións ata nun libro de actas dunhas reputadas conferencias sobre o tema cervantino? E entón, fágolle unha chiscadela a Volpi, e doulle as grazas polo autógrafo que me dedicara había uns poucos meses cando a feira do libro de Madrid e que contiña a chave para entendelo todo. ¿que foi verdade e que foi mentira? Seica o de Cervantes foi tan azaroso e casual coma o descubrimento de Colón. Que o descubrimento de América foi unha serendipia recoñéceo o mesmo Umberto Eco. Agora imaxinemos que é certo que Cervantes atopou en Toledo os orixinais da obra que estaba a escribir ¿por qué non? ¿por qué temos que crer antes a Bernal Díaz del Castillo que a Cervantes? Volpi cruzou o río sen saber nadar e chegou ao outro lado, eu tamén, e sen amarrarme absolutamente a nada, só afogando un pouco de cando en vez que así é como se aprende. ¿ou non?
(1) disimulen a impertinencia.

P.D. A biblioteca Dominicana de Caleruega ven de confirmarme que non existe ningún Boletín de la Orden de Predicadores.